KURDISTAN LEZGIYEVA / XWEBÛN
KAPÎTALÎZMA DORPÊÇDAR: XEFIKA NÛ YA DEWLETA KÛR
Kapîtalîzm di krîzê de ye, ew westiyaye. Wekî Soros got. “Êdî muzîk tune ye, lê ew hemû govend digirin.” Pirsgirêka berfirehkirina xizaniyê bi vejîna ramanên çepgir, heya Marksîzm û Lenînîzmê, ku jixwe di derdorên rewşenbîr û xwendekar ên rojava de tê dîtin, tehdît dike. Divê rojev were şopandin, lê ji bo ku prensîba hêza serdest a malbat û klanan neguhere.
Kapîtalîzma dorpêçdar, bi rengek nû ya tifaqa di navbera bûrjûwaziya mezin û serê dêra katolîk de, ku bi derdorên darayî yên Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê û Brîtanyayê re bûye yek, demagojiyek kevn e. Di despêka sedsala 20’an de, Vatîkan bi ramana hevkariyê û hevgirtinê ve hatibû pêçandin, hewl dida ku teoriya wê demê ya populer a Marksîst a tekoşîna çînayetiyê di civaka pîşesaziyê de bibîne, lê piştî ku korporatîzm ji hêla faşîzma îtalî ve hate pejirandin, ku bû hevalbendê Hîtler, raman bi teoriya amerîkî ya kapîtalîzma gelêrî, piştî Şerê Cîhanê yê Duyemîn re populer bû, hat guhertin. Ew mîna projeyek dij fuhuşê bû ku ji her jinekê “xwedî berpirsiyariya civakî kêm” dihat xwestin ku makîneyek dirûnê bikire.
Di şûna makîneya dirûnê de, ji proleterya hat xwestin ku pariyên pargîdaniyan di mîqdarên biçûk de bide, da ku ew bikaribin beşdarî kapîtalîzmê bibin û berjewendiyên çînê biguherînin. Rast e, mîqdara dabeşên salane ew qas hindik bû ku mirov dikare wan bi kar bîne ku carek ji bo kirînên biçûk biçin firoşgehê. Ji ber vê yekê, proleterya ku ji hêla xizaniya nisbî ve dihat cudakirin, hewl da ku di zûtirîn dem de parveyan bifroşe, lê ramana xwe neguherand û ji ber vê yekê raman hat terikandin.
Kapîtalîzma dorpêçdar wekî teorî tê vê wateyê ku civakbûna civakê berfireh dibe, lê ne dewlet li navendê xuya dike, lê pargîdaniyek, bêguman, transnetewe û ne celebek din. Yê ku dewletê radike û karên wê yên birêkûpêk taybetî dike ew e. Heger hin misoger bikin, em ne qala pargîdaniyan dikin, lê qala xwedan bankên ku wan fînanse dikin, ku hikûmeta cîhanê wekî polîtburoya cîhanî ya wek di mînaka Partiya Komunîst a Yekitiya Soviyetê de, rêxistina giştî ya cîhanî ava dikin.
